Diyarbakır’dan sonra Malabadi Köprüsü’ne doğru yola devam ediyoruz. Köprü Artuklular zamanından kalmış yaklaşık 1000 yıllık bir köprü. Tam Diyarbakır-Batman İl sınırında.
Artuklular köprüyü yaptıktan sonra her iki ucuna da bekçi dikerek geçenlerden geçiş ücreti almışlar. Köprünün her iki ayağında görünen pencereler yolcuların konaklayabilecekleri odalar. O döneme göreDünyanın en geniş kemerli köprülerinden biri olduğu söyleniyor. Öyle ki kemerinin altına Aya Sofya’nın kubbesinin sığabileceği rivayet ediliyormuş. Gördüğünüz köprünün diğer yanından şimdiki Diyarbakır- Batman yolu ve köprüsü geçiyor. Otobüs bizi köprünün bir yanında bıraktı, yürüyerek geçtik karşıya. Yörenin çocukları otobüs geldiğini görünce koşarak geliyorlar. Resminizi çekelim mi, köprünün tarihini anlatalım mı diyorlar. 19 metre yüksekliğinde 7 metre genişliğindeki köprünün boyu 150 metre imiş. Daha detaylı bilgi için lütfen tık tık.
Yaklaşık 15-20 dakika burada kaldıktan sonra yeniden otobüse dönüyoruz ve bu defa Hasankeyf’in yolunu tutuyoruz. Dicle sağ tarafımızda sakin sakin akıyor, hatta nerede ise durgun. Raman Dağları, ova, nehir bir arada… Görmeye alışkın olmadığım bir üçleme…
Görüntüler çok güzel.. Gözümüz bu manzarayla şenlenerek Hasankeyf’e varıyoruz. Otobüsten iner inmez bu defa Hasankeyf çarpıyor bizi… Dünya’nın en zengin doğal ve kültürel miras alanlarından biri olan Hasankeyf. Hani yıllardır bir baraj varmış yapılacak sular altında kalacakmış dediğimiz Hasankeyf. Ortaçağ İslam tarihçileri buraya “Hısn-i Keyfa” dermişler. Romalılar “Kipas”, “Cepa”, “Cipes” demişler. Süryaniler “Kife”, Osmanlılar “Hısn-i Keyfa” demişler.
Dicle nehrinin kıyısındaki 10000 yıllık bu yerleşim yerinin ilk sahipleri bilinmese de bugüne kadar çok sayıda medeniyete ev sahipliği yapmış. İlkokul kitaplarında okuduğum ama o zamanlar gözümle göremediğim için mistik ama uzak bir ülkenin ismini çağrıştıran Mezopotamya önümüzde uzanıyor. İnsanlığın avcılık ve toplayıcılıktan yerleşik yaşama ilk geçtiği bölge Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan bu bölge, yazının bulunduğu, bilimin, matematik ve astronominin geliştirildiği ve ilk ölçü aletlerinin icat edildiği yer.
Köprünün bu yakasında iniyoruz, yine yürüyerek karşıya Hasankeyf tarafına geçiyoruz. Kale ziyarete kapalı. Yıkılma tehlikesine karşın giriş yapılmıyormuş artık. 30 senedir devam eden baraj inşaatları / projeleri yüzünden hiç yatırım almayan Hasankeyf’in Türkiye’nin en yoksul yerleşim yeri olduğu söyleniyor. Uzun yıllardır Hasankeyf’i kurtarmak için yapılan imza kampanyaları sadece baraj inşaatını yavaşlatmış gibi görünüyor. Devlet burada dikkat çekmeden yavaş yavaş inşaatı yürütüyor. Baraj bittiğinde sular 65 metre yükselecekmiş. Bu bütün Hasankeyf ve henüz arkeolojik taraması ve biyolojik çeşitlilik analizi yapılmamış olan o bölgedeki yaşam alanları sular altında kalacak. Bölgenin insanoğlunun ilk yaşam alanlarından biri olduğunu söylemiştim. Bunun en önemli sebeplerinden biri de gördüğümüz kayaların aslında kireçtaşı yani kalker olması. Kireçtaşı kolay oyulabilip, şekil alabildiği gibi suyla temas ettiğinde de bir süre zarfında toz olup yokolacak demek. Baraj ilk açıldığında suyun üzerinde kalabilecek tek yapı gibi görünen El Rızk Camiinin minaresi de bir süre sonra eriyip diclenin sularına karışıarak yokolacak.
Hasankefy’te bize rehberliği yine yöre ahalisi yaptı. Söylediklerine göre UNESCO’nun dünya harikaları listesine girmek için gereken 10 şartın 9’unu karşılayan bir kültürel ve tarihi miras alanı Hasankeyf. Ancak Kültür ve Turizm Bakanlığı UNESCO’ya başvuru yapmadığı için, yokolmayı bekliyor. Bir barajın ömrünün 50 yıl olduğu söyleniyor. Yani 50 yıl sadece elektrik üretip, sulamada bile kullanmayacağımız bir baraj için 10000 yıllık tarihten vazgeçen kaç ülke gördünüz siz? Bırakın tarih ve kültür aşkını, buranın turizme kazandırılarak çok daha uzun vadede çok daha büyük kazanç elde edilebileceğini göremeyen hükümetler tarafından yönetildik ve yönetiliyoruz. Yöre insanlarının anlattıklarını duyunca içiniz cız ediyor. Utanıyorsunuz insanlığınızdan… Bu boşvermişlik, umursamazlık ve tahribattan.
Çoban nehrin kıyısında halen koyunlarını otlatmaya devam ediyor. Asurular zamanında Mezoptamya’nın cennet olduğu düşünülürmüş. O yüzden de ölenlerin Dicle ve Fırat arasında kalan bu topraklara döneceklerine inanılırmış.
Burada gördüğünüz geriye sadece ayakları kalmış köprü de Artuklulardan kalma. Uzaktaki minare ise El Rızk camiinin minaresi. Üzerinde nefs işlemeleri olan bir minare. Dicle nehrinin iki yanında da kayalıklara oyulmuş mağaralar var. Bu mağaralar binlerce yıl insanoğluna ev sahipliği yapmış. Baraj projelerinden sonra bu mağaralar boşaltılarak yöre ahalisi yapılan toplu konutlara yerleştirilmişler.
O esnada telefonumun şarjı bitmek üzere olduğu için çok fazla fotoğraf çekemedim. Zaten burada geçirdiğimiz vakit de Hasankeyfi tam olarak anlamaya, hissetmeye yetecek bir vakit değildi. O kadar kısa zamanda bile ne kadar etkilendiğimi anlatmaya kelimeler yetmez. Sadece müthiş bir duygusal yoğunluk olduğunu söyleyebilirim size. Ben yeniden en kısa zamanda oralarda olmayı umuyorum. Bir kez daha gidip bir iki günü sadece Hasankeyf’te geçirebilmeyi diliyorum. Sizler de eğer henüz görmedi iseniz lütfen acele edin. havalar daha da ısınmadan bu bir iki hafta içerisinde ya da sonbaharda gidip gezin bu muhteşem yeri.
Hasankeyf’ten sonra biz Mardin’e doğru yola çıktık. Otele valizlerimizi atar atmaz yemek için kendimizi sokağa attık. Akşam yemeğine oturmamız saat dokuz buçuğu buldu ama çok keyifli bir akşam geçirdik. Size bir de fikir vermesi açısından bugünkü rotamızı buraya iliştiriyorum…
Atlas Tozu 